Tanuki-Czytelnia

Fani współczesnego japońskiego horroru czy to w filmach czy mandze, spotkali się zapewne z terminem "Kaidan" lub "Kwaidan". Termin ten odnosi się do tradycyjnych opowieści o duchach w Japonii i powstał wiele wieków temu. Wykorzystują go zarówno autorzy jak i reżyserzy, aby stworzyć klimat starego "ghost story". W czasach obecnych można zauważyć wyjątkowo silny wpływ Kaidan na gatunek filmowy.

Co to jest Kaidan?

W języku japońskim, termin Kaidan (怪談) dosłownie oznacza "opowieści nadprzyrodzone". Podczas ery Edo w Japonii (1603-1868), określenie to stało się powszechne za pośrednictwem popularnej gry o nazwie Hyakumonogatari Kaidankai (Gathering of One Hundred Supernatural Tales). W grze uczestnicy starają się opowiedzieć sto opowieści o duchach w nadziei, że na koniec upiór się im pokaże. Oczywiście taka ilość opowiadań była bardzo trudna do zapamiętania i pojawiły się wówczas książki oraz broszury poświęcone Kaidan. Te zbiory drukowane były oraz rozpowszechniane na terenie całej Japonii, tworząc tym samym nowy gatunek literacki, który koncentrował się szczególnie na niesamowitych historiach oraz przygotowaniach do Hyakumonogatari Kaidankai.

W celu zaspokojenia popytu na wciąż rosnące zapotrzebowanie ludzi na podobne książki, autorzy zaczęli jeździć po regionach Japonii i dokumentować historie o nieznanych zjawiskach. Wkrótce Kaidan zawierał podania i historie z różnych zakątków kraju. W wielu przypadkach Kaidan zawierał konkretne historyczne odniesienia do najważniejszych wydarzeń, takich jak tragiczne bitwy samurajów. Te ważne wydarzenia były również przedstawione na początku gry Noh i Bunraku, co czyni je jeszcze wcześniej poznanymi przez ludzi. Z tego powodu wielu badaczy uważa, że wiele z tych opowiadań jest znacznie starsza niż era Edo i pochodzą nawet z czasów starożytnych.

Kaidan zostały wprowadzone po raz pierwszy na Zachodzie trzy stulecia później, dzięki publikacji Lafcadio Hearn'a Kwaidan, czyli opowieści niesamowite. Hearn posiadał niezwykle cenne źródła informacji z XIX wieku, które dotyczyły japońskiej kultury. Jego książki są jednymi z pierwszych, które zostały tak szeroko opublikowane.

Klasyczny Kaidan w japońskim filmie.

Z powyższego opisu widać, że termin Kaidan odnosi się głównie do bardzo starej, tradycyjnej "ghost story", ze szczególnym naciskiem na elementy geograficzne i polityczne. Te historie były opowiadane przez pokolenia do tego stopnia, że wielu współczesnych japońskich odbiorców je zna. Natomiast klasyczne, nadprzyrodzone historie stały się bardzo częstym źródłem dla japońskiego horroru w epoce nowożytnej.

Podczas ery Edo, dobrze znane zbiory Kaidan zostały napisane przez autora Asai Ryoi i nosiły tytuł Nursery Tales (Otogi Boko, 1660). Zawierały historię Botan Doro (Peony Lantern), która prawdopodobnie opierała się na chińskich opowieściach, ale były powtarzane i udoskonalane przez kolejnych japońskich autorów, takich jak Sanyutei Encho (1839 - 1900) oraz Lafcadio Hearn. Jej popularność spowodowała, że pierwsza adaptacja tej historii w japońskim kinie powstała już w 1910 roku. W późniejszym czasie powstało kilka mniej lub bardziej wiernych wersji. W 1776 roku, autor Akinari Ueda napisał trzy opowieści Kaidan, które nosiły tytuł Ugetsu Monogatari. Na ich podstawie w 1953 roku powstał film pod tym samym tytułem w reżyserii Kenjiego Mizoguchi.

Wiele adaptacji Kaidan odnosi się do historii Chushingura. To opowieść o samuraju, który został zmuszony do popełnienia seppuku. Po śmierci powrócił, aby dokonać zemsty na swoich oprawcach. Już od dawna właśnie ta historia jest jedną z ulubionych dla artystów. W 1748 roku Takeda Izumo II napisał Chushingurę w oparciu o historię samuraja. W 1825 roku Tsuruya Nanboku napisał fikcyjną opowieść Yotsuya Kaidan, która po części nawiązuje do Chushingury (termin "Yotsuya" odnosi się do terenu geograficznego, w którym rozegrały się wydarzenia z "Chushingury"). Od tego czasu historia ta została przedstawiona w ponad 30 filmach. W 1964 roku Masaki Kobayashi nakręcił film, zatytułowany Kwaidan, który opiera się na zbiorze opowieści napisanych przez Lafcadio Hearn'a. Film zawiera cztery tradycyjne opowieści, znane i bardzo ważne, są tam między innymi historie: Hoichi the Earless oraz Snow Woman (Yuki Onna).

Jedną z mniej znanych, ale równie ważnych kolekcji "ghost story" jest zbiór zatytułowany Mimi Bukuro, którego autorem jest wysoki rangą samuraj - Negishi Shizue. Zebrał on wiele historii z różnych zakątków Japonii. Te opowieści zostały wykorzystane w serii filmów, zatytułowanych Shin Mimi Bukuro Kaidan (New Ghostly Tales: Bag of Ears). Te bardzo popularne cztery serie zostały wyemitowane w japońskiej telewizji. Zawierały podania z wielu zakątków i regionów Japonii. Do filmu dodano także kilka współczesnych opowieści. Na Zachodzie seria ta została wydana pod tytułem Tales of Terror from Tokyo.

Z definicji Kaidan wynika, że opiera się ona na tradycyjnych podaniach, ale wiele horrorów współczesnych dąży do tego, aby pokazać bardziej nowoczesne oblicze. Niektóre popularne tytuły nawiązujące do Kaidan, to: Honto ni Atta! (True Happenings!) oraz Kowai Hanashi (Scary Stories). Chociaż są to współczesne opowieści, każda z nich zachowuje podstawy z tradycji Kaidan.

W 2007 roku ukazał się film Carved (Kuchisake Onna) w reżyserii Koji Shiraishi, który jest przykładem na "współczesne" Kaidan. Jest on oparty na znanych miejskich legendach, które wiązane są z konkretnym regionem geograficznym. Jest to opowieść znana przez niemal wszystkich japońskich mieszkańców tego regionu. Przedstawiona jednak została przez Shiraishiego w sposób współczesny.

W 2004 roku, reżyser Yoshihiro Hoshino nakręcił film zatytułowany Cursed. Pomimo, że film jest współczesny, zawiera bardzo wiele elementów z dawnych podań i legend. Nawet takie horrory jak: Ringu Nakaty czy Ju-On Shimizu, bardzo dużo elementów czerpią z tradycyjnego Kaidan.

Japoński horror bez wątpienia ma długą fascynację lokalnymi historiami nadprzyrodzonymi, a współczesne filmy czerpią właśnie dziś z nieograniczonej ilości tych mitów i legend, których korzeni upatrywać należy w najróżniejszych zakątkach Kraju Kwitnącej Wiśni.

Źródła:

http://en.wikipedia.org